Du lịch đến Mộc Châu trong bữa cơm rượu đãi khách thân mật của chủ nhà, bạn sẽ bị hấp dẫn bởi món thịt trâu gác bếp (còn gọi là thịt trâu xông khói) rất đặc biệt. Mới ăn bạn có thể thấy khó ăn nhưng khi miếng thịt đã trôi xuống họng, vị ngọt đọng lại nơi đầu lưỡi lại khiến bất cứ ai cũng phải mê mẩn
Thịt trâu gác bếp vốn là đặc sản của người Thái đen xưa kia. Họ nghĩ ra cách ướp thịt trâu, bò treo lên gác bếp để có thể ăn được lâu, dùng trong những ngày đi rừng dài ngày, dịp lễ tết, cỗ bàn hay những dịp quan trọng khác. Thớ thịt trâu bên ngoài màu đen nhưng bên trong có màu nâu hồng rất bắt mắt, khi ăn sẽ cảm thấy hơi hăng hắc vị của khói ám lâu ngày.
Món ăn này đặc biệt phát huy tác dụng bổ sung dưỡng chất khi đi rừng dài ngày và mùa mưa lũ, không thể ra ngoài lấy thức ăn. Ngày nay, món ăn trở thành đặc sản phổ biến, có mặt nhiều trong bữa cơm của người dân vùng cao và trở thành mồi nhậu được những thực khách miền xuôi rất ưa thích.
Cách chế biến thịt trâu gác bếp không khó, nhưng rất kỳ công. Người làm thường cắt những mảng thịt to ở bắp, vai, lưng con trâu, bò, dê hoặc lợn, xẻ các thớ thịt ra thành từng dải hình con chì. Sau đó họ đem ướp ớt, muối, gừng, nước lá rừng, đặc biệt không thể thiếu một loại hạt tiêu rừng có tên là mắc khén và treo lên gác bếp hun khói cho óng đen, quắt khô để bảo quản.
Tham khảo: Mắc khén Mộc Châu – Gia vị cho món ăn thêm thơm ngon.
Khoảng 8 tháng đến tháng 1 năm sau, họ sẽ hạ thịt trâu xuống để thưởng thức, món này có thể xé chấm chẩm chéo ăn ngay hoặc chế biến thành nhiều món xào, nấu… Khói ám lâu ngày làm thịt trâu gác bếp Mộc Châu có hương vị đặc biệt, mang đậm đặc trưng của núi rừng với hình thức bên ngoài khô, màu nâu thẫm, nhưng phần trong vẫn hồng hào, tươi đỏ và có vị ngọt đậm đà.
Trong nhà người Thái bao giờ cũng dự trữ một ít thịt trâu gác bếp dùng khi có khách quý đến chơi nhà sẽ đem ra mời. Thú vị nhất là cảm giác khi thưởng thức thịt trâu gác bếp trong một ngày se lạnh, uống ngụm rượu ngô cay xè và nhấm nháp một vài sợi dai dai để cảm nhận thật rõ hương vị của núi rừng.
